4 cách nhận diện dự án Crypto lừa đảo, rug pull hay slow rug

1. Tại sao phần lớn người tham gia Crypto đều đầu tư thua lỗ?

Thị trường Crypto luôn gắn liền với những câu chuyện làm giàu nhanh như “Đồng coin A tăng x10 x20 sau một đêm”, “Trở thành triệu phú nhờ đầu tư Crypto” hay “Đổi đời nhờ một NFT trị giá hàng triệu USD”…

Chính sự biến động mạnh và cơ hội tăng trưởng không giới hạn khiến nhiều người đổ xô vào để tìm kiếm cơ hội làm giàu. Tuy nhiên, nhiều người chỉ mong kiếm lời nhanh mà quên đi việc nghiên cứu kỹ lưỡng các dự án mình đầu tư. Kết quả là họ dễ bị cuốn vào những dự án scam, rug pull, hoặc tệ hơn là slow rug (Dự án vẫn làm nhưng theo kiểu “trả bài” và không đặt quá nhiều chất xám vào sản phẩm).

Một trong những lời khuyên nổi tiếng của Warren Buffet là: “Khi bạn nhận ra mình đang ở trong một cái hố, điều quan trọng nhất là dừng việc đào lại ngay”. 

Nếu bạn không nhận ra sớm dự án mình đang đầu tư đã không còn tiềm năng hay không còn động lực tăng giá, việc tiếp tục đổ thêm tiền vào chỉ khiến bạn lún sâu hơn vào thua lỗ và có thể dẫn đến nợ nần.

2. Cách nhận diện dự án Crypto lừa đảo, rug pull hay slow rug

Thay vì FOMO đầu tư vào một dự án rồi ngồi im và kỳ vọng giá tăng. Việc chủ động theo dõi và kiểm tra thường xuyên các dự án là cực kỳ quan trọng. 

Điều này sẽ giúp bạn trả lời những câu hỏi như:

• Dự án có thực sự hoạt động hay chỉ còn lại cái “xác không hồn”?
• Đội ngũ còn tiếp tục phát triển sản phẩm hay đã bỏ cuộc?
• Sản phẩm có được người dùng thật sự quan tâm hay chỉ là toàn là số liệu giả?
• …

Kết hợp cả 4 cách CƠ BẢN dưới đây sẽ giúp bạn trả lời những câu hỏi đó.

2.1 Theo dõi các kênh Social

Để đánh giá dự án Crypto một cách toàn diện, bạn nên thường xuyên theo dõi hoạt động của dự án trên các nền tảng mạng xã hội.

2.1.1 X (Twitter)

Đây là nơi các dự án thường xuyên chia sẻ thông tin chính thức, cập nhật lộ trình phát triển, sự kiện hay quan hệ đối tác. Theo dõi Twitter của dự án giúp bạn cập nhật kịp thời các thay đổi và động thái mới. Những thông tin mà bạn nên theo dõi sát sao trên X của dự án như:

• Nội dung roadmap, các tính năng sắp ra mắt hoặc giai đoạn Testnet/Mainnet.
• Chiến dịch Airdrop sắp tới.
• Tham gia các các buổi AMA của dự án để nghe cập nhật sắp tới từ chính Đội ngũ phát triển phát biểu.
• Xem số lượt like, retweet, bình luận, để biết cộng đồng tương tác sôi nổi với dự án không. 

Tuy nhiên, những con số này chỉ mang tính tham khảo. Một dự án hoàn toàn có thể tạo tương tác giả, từ đó tạo cảm giác cộng đồng đang rất sôi nổi. Vì vậy, sau khi xem thống kê, bạn nên kiểm tra thêm:

• Nội dung tweet có chất lượng không? Có cập nhật đúng tiến độ roadmap không?
  Các sự kiện hoặc chiến dịch như Testnet, Airdrop, AMA… có thực sự diễn ra như đã công bố?
• Đội ngũ có phản hồi với cộng đồng hay chỉ đăng bài một chiều?

Tóm lại, để đánh giá trang X của dự án, bạn hãy kết hợp cả dữ liệu tương tác, nội dung thực tế, tiến độ dự án và phản hồi cộng đồng để có cái nhìn toàn diện. Đừng chỉ nhìn số like, retweet hay tần suất đăng bài vì những thứ đó dự án hoàn toàn có thể thao túng để che mắt nhà đầu tư.

Ví dụ: Backwoods – tựa game từng làm mưa làm gió trên Solana. Từ quý 4/2024, dự án vẫn tiếp tục hoạt động trên X, nhưng nội dung ngày không còn liên quan đến sản phẩm chính hoặc đơn giản chỉ là các bài retweet. Đến bài đăng cuối cùng vào ngày 02/01/2025, dự án đã im hơi lặng tiếng suốt 3 tháng mà không có bất kỳ cập nhật nào mới trên nền tảng này.

2.1.2 Discord

Đây là nơi để cộng đồng và đội ngũ dự án giao lưu, thảo luận. Bạn có thể đánh giá được cách dự án tương tác với người dùng, đồng thời tìm thấy những thông tin chưa được công bố chính thức (Thường từ các đoạn chat của đội ngũ dự án với người dùng…) trên các nền tảng khác. 

Cách để check hoạt động trên Discord dự án:

• Thông báo chính thức : Kiểm tra kênh #announcements hoặc #news để theo dõi tin mới nhất, bao gồm cập nhật lộ trình, sự kiện đặc biệt và các mốc Testnet/Mainnet.
• Kênh thảo luận kỹ thuật (Technical): Tham gia các kênh #technical-support, #development hoặc #bug-reports để nắm rõ tiến độ và chất lượng phát triển về mặt kỹ thuật của dự án. Đây cũng là nơi bạn có thể thấy dự án tiếp nhận phản hồi ra sao và xử lý vấn đề nhanh hay chậm, hoặc các lỗi trên mạng lưới.
• Tương tác của đội ngũ phát triển: Xem cách họ trả lời thắc mắc, phản hồi ý kiến, và hỗ trợ thành viên. Nếu đội ngũ Dev hoặc Admin tương tác thường xuyên, đó là dấu hiệu dự án làm ăn bài bản, quan tâm đến cộng đồng. Ngược lại, Nếu nhiều người tố cáo scam, phàn nàn tiêu cực hoặc chất vấn mà không nhận được câu trả lời thỏa đáng, đó là dấu hiệu cho thấy đội ngũ phát triển có thể đã “đem tiền bỏ chạy”.
• Cộng đồng có hoạt động sôi nổi hay không: Kiểm tra lượng thành viên online, tần suất tương tác. Nếu kênh chat liên tục có người tham gia, đặt câu hỏi, chia sẻ thông tin, kiến thức chất lượng thì chứng tỏ dự án này có một cộng đồng rất sôi nổi.

Ví dụ: Trong Discord của Backwoods, rất nhiều người chơi bắt đầu thất vọng khi giá NFT liên tục giảm từ giá 4 SOL xuống còn  0.3 SOL (chia hơn 10 lần), đội ngũ phát triển không còn hoạt động và chỉ còn 1-2 mod ở lại cố gắng trấn an người chơi bằng những câu trả lời “được soạn sẵn”..

2.1.3 GitHub 

Là nơi mà các dev cập nhật về tiến độ của dự án trên phương diện kĩ thuật. Tại đây, bạn có thể kiểm tra tần suất cập nhật code, tiến độ phát triển và mức độ hoàn thiện về mặt công nghệ của dự án. Dự án có GitHub hoạt động thường xuyên sẽ cho thấy sự nghiêm túc và minh bạch trong việc phát triển sản phẩm.

Dưới đây là những yếu tố bạn nên theo dõi để đánh giá GitHub dự án:

• Số lượng bản cập nhật (Commits): Để kiểm tra số lượng và chi tiết commits, bạn truy cập “Repository” của dự án trên GitHub. Tại giao diện chính, trong tab “Code” sẽ hiển thị số commits. Bạn nhấp vào đó để mở lịch sử commit, mỗi commit sẽ hiển thị những thông tin như thời gian, người thực hiện và nội dung thay đổi,… – từ đó đánh giá mức độ cải tiến và hoạt động của dev. 

Lưu ý: Nếu bạn có kiến thức chuyên sâu hơn về Code thì nên đào sâu những bản cập nhật đó: Phân tích xem họ đang làm gì? Có thật sự Update cái mới không hay chỉ là tải lên cho có?….thì sẽ càng tốt hơn.

Ví dụ: Cardano (ADA) đã có hơn 560 bản cập nhật, với tần suất cải tiến liên tục – chỉ sau vài ngày hoặc vài tuần là lại có những cập nhật mới, chứng tỏ đội ngũ phát triển luôn nỗ lực hoàn thiện dự án.

• Yêu cầu đóng góp (Pull Requests): Bạn chỉ cần vào tab “Pull Requests” trên giao diện chính GitHub của dự án. Tại đây, hãy chú ý đến thời gian từ khi đề xuất được mở đến khi merge (Chấp nhận), số lượng nhận xét và các thay đổi cụ thể trong các PR. Nếu đa số các PR được merge nhanh chóng và có phản hồi tích cực từ các thành viên trong nhóm, đó là dấu hiệu cho thấy dự án đang hoạt động tích cực.

Ví dụ: Dựa trên ảnh, ta thấy hiện đang có một Pull Requests của  Cardano đang chờ xử lý với tiêu đề “Update Ambassador Program search by removal of blocked Ambassadors”. Điều này cho thấy đội ngũ phát triển (hoặc cộng đồng) đang đóng góp ý tưởng, thực hiện chỉnh sửa, và duy trì dự án một cách chủ động.

• Vấn đề và lỗi kỹ thuật (Issues): Truy cập “Issues” trên giao diện chính GitHub của dự án để xem danh sách các vấn đề và lỗi kỹ thuật đã được ghi nhận. Nhấn vào từng Issue để xem chi tiết: thời gian Issue được tạo, các bình luận phản hồi từ đội ngũ phát triển, và lúc nào Issue được đóng (nếu đã giải quyết). Nếu bạn thấy hầu hết các Issue được dev phản hồi nhanh chóng và chuyển sang trạng thái đóng (Close) sau một thời gian ngắn, đó là dấu hiệu đội ngũ hoạt động tích cực và luôn nỗ lực khắc phục lỗi kỹ thuật.

Ví dụ: Cardano (ADA) hiện đã có 7 phản hồi về lỗi kỹ thuật đến từ người dùng đã được dự án xử lý trong năm 2024 (Thời gian xử lý không được công bố). Tuy nhiên vẫn còn 6 phản hồi chưa được giải quyết.

Quan sát cả 3 nền tảng Twitter, Discord và Github sẽ giúp bạn có cái nhìn tổng quan sơ bộ về một dự án họ đang làm gì, nằm trong lĩnh vực nào, có thu hút người dùng hay không…

Lưu ý: Tùy vào lĩnh vực hoạt động, không phải dự án nào cũng cần cập nhật liên tục về code hay ra hoạt động mới liên tục. Tuy nhiên, nếu trong nhiều tuần hoặc thậm chí vài tháng mà không có bất kỳ tín hiệu nào liên quan đến tiến độ phát triển, định hướng hệ sinh thái hay cập nhật cộng đồng, đó có thể là dấu hiệu cho thấy dự án đang rất trì trệ hoặc đã ngừng hoạt động. 

2.2 Tìm hiểu kỹ đội ngũ dự án

Để kiểm tra thông tin đội ngũ phát triển, bạn có thể làm theo các bước sau: 

Bước 1: Truy cập Cryptorank và nhập tên dự án ở thanh công cụ. 

Thông thường nếu dự án có công khai các thanh viên, Cryptorank sẽ cập nhật ngay tại mục Team của dự án. Tại đây sẽ có đầy đủ các kênh Social như LinkedIn, X,..

Bước 2: Truy cập trang Linkedin của đội ngũ phát triển và xem phần Experience. Tại đây bạn sẽ xem được:

• Họ đã từng làm việc ở đâu?
• Có chuyên môn trong lĩnh vực đang phát triển không? 
• Có những thành tựu gì đáng kể trong quá khứ không?
• Có từng làm các dự án Scam, lừa đảo không?
• ….

Đôi khi cũng có nhiều trường hợp dự án đã công bố đội ngũ phát triển nhưng các nền tảng như Cryptorank chưa cập nhật. Lúc đó, bạn có thể vào trang web chính thức của dự án — link thường được gắn trên trang X của họ. Trong website, tìm mục “Team” để xem thông tin thành viên. Nếu không thấy, thì rất có thể đây vẫn là một dự án ẩn danh.

Một đội ngũ thiếu kinh nghiệm, thiếu độ cam kết với dự án thì dù có ý tưởng tốt đến đâu, cũng khó có thể đưa dự án tiến xa. Do đó dự án rất dễ rơi vào tình trạng chậm tiến độ, quản lý vốn yếu kém hoặc không thể xử lý các khủng hoảng.

Dưới đây là ví dụ về đội ngũ phát triển có dấu hiệu rủi ro hay không:

• Trường hợp 1: Moshe Hogeg bị bắt năm 2021 tại Israel với cáo buộc lừa đảo liên quan đến các dự án ICO từ 2017-2018, bao gồm Sirin Labs (huy động 158 triệu USD), Stox (34 triệu USD), và Leadcoin (58 triệu USD).

Sau vụ lừa đảo đầu tiên với Sirin Labs, nếu bạn vẫn tiếp tục tham gia các dự án khác do người này đứng sau, thì thực sự bạn đang tự đưa mình vào rủi ro. Vì thế, nếu một người đã có tiền sử lừa đảo, tốt nhất là nên tránh xa các dự án mà họ phát triển.

Bên cạnh đó, một đội ngũ thiếu động lực hoặc không có cam kết đi lâu dài cũng là nguyên nhân lớn dẫn đến thất bại của dự án. Sau khi nhận được một khoản đầu tư lớn từ quỹ, nhiều đội ngũ mất đi nhiệt huyết, không tiếp tục cập nhật sản phẩm, hoặc thậm chí “rút lui” (rug pull), để lại nhà đầu tư với những hi vọng x10, x100.

• Trường hợp 2: Dan Larimer – một nhân vật cũng có tiếng trong ngành, khi ông được được biết đến với việc tạo ra nhiều dự án lớn như BitShares, Steem, và EOS. Tuy nhiên, ông cũng thường bị gắn với danh tiếng là người “bỏ dở giữa chừng” do thói quen rời bỏ các dự án khi dự án đang trong giai đoạn phát triển hoặc đối mặt với nhiều thách thức. Một số người chỉ trích ông vì điều này, gọi đó là “chu kỳ lừa đảo Larimer” (Larimer Scam Cycle).

Sau khi rời EOS, Larimer đã từng công bố dự án Clarion vào năm 2021. Tuy nhiên, tính đến ngày 10/4/2025, vẫn chưa có nhiều thông tin mới về tiến độ của dự án này. Phải chăng ông đã tiếp tục “Mang con bỏ chợ”?

2.3 Tránh những dự án có định giá cao từ ban đầu

Nhiều dự án tập trung vào việc làm hài lòng các quỹ đầu tư thay vì xây dựng sản phẩm thực sự hữu ích cho người dùng. Họ ưu tiên gọi vốn, tạo câu chuyện hay qua marketing, và đẩy giá token lên cao để quỹ chốt lời, nhưng lại bỏ qua việc phát triển một sản phẩm có giá trị lâu dài.

Trường hợp 1: Trước cú sập về lòng đất ngày 14/4/2025, TVL của Mantra (OM) chỉ dao động trong khoảng 3–13 triệu USD — con số rất khiêm tốn so với mức định giá lên tới 9,5 tỷ USD. Chưa kể với định giá cao ngất ngưởng nhưng thanh khoản giao dịch của OM lại rất thấp. Khiến cho giá token bất ngờ đổ sụp chia tới 10 lần trong vài phút.

Trường hợp 2: Token W của Wormhole ra mắt vào ngày 03/04/2024, chỉ có 1,8 tỷ W được đưa vào lưu hành ban đầu (chiếm 18% tổng cung), nhưng vốn hóa của nó đã đạt 2,3 tỷ USD và FDV hơn 10 tỷ USD (Gấp 4 lần định giá ban đầu của quỹ). Mức định giá của Wormhole một phần bị ảnh hưởng bởi tâm lý lạc quan của thị trường lúc đó. Do giá Bitcoin đã tăng từ mức 40 nghìn USD từ đầu năm 2024 lên 70 nghìn USD vào ngày 25/03/2024.

Điều này vô tình khiến phần lớn các dự án TGE trong giai đoạn này đều có mức giá listing rất cao (trong đó có Wormhole), và mọi người đều nhìn nhận thị trường với triển vọng rất tươi sáng trong thời gian tới.

Nhờ định giá cao ngay từ đầu, các quỹ đầu tư và đội ngũ phát triển rất có thể đã thu lợi từ việc bán token ở giá cao, và tiếp tục bán khi lượng token phân bổ cho họ được mở khóa. Kết quả là token W giảm không phanh từ lúc TGE cho đến tận bây giờ.

Tuy nhiên, chỉ dựa vào duy nhất yếu tố định giá cao để kết luận dự án sẽ scam, rug pull hay slow rug,..là không hợp lý. Mức định giá của một dự án còn phụ thuộc vào một số yếu tố sau:

• Tình hình thị trường: Thị trường lúc đó đang trong xu hướng tăng (uptrend) hay giảm (downtrend)?
• Dự án có dẫn dắt một xu hướng (narrative) mới hay chỉ đơn giản là theo sau trend khác?
• Chiến lược và khẩu vị đầu tư: Đây là yếu tố quan trọng giúp bạn đánh giá liệu dự án đó có đang được định giá hợp lý, hay là quá cao so với giá trị thực tế.

Bạn có thể tham khảo bài viết “Market Cap là gì ? Cách định giá dự án crypto để tìm điểm chốt lời” để hiểu hơn về định giá trong Crypto.

2.4 Sử dụng các công cụ theo dõi dự án

Ngoài những cách trên, bạn nên kết hợp thêm các công cụ on-chain để kiểm chứng xem dự án nói và làm có khớp nhau không.

• DefiLlama: theo dõi TVL (tổng giá trị khóa), lượng giao thức tích hợp, dòng tiền ra/vào của dự án DeFi.
• Nansen: phân tích ví, kiểm tra giao dịch của team, quỹ đầu tư, dòng tiền mua/bán token.

Nếu các chỉ số này đang tăng, bạn cần lý giải xem tại sao có đà tăng này? Đà tăng là do thị trường chung hay nội tại dự án? Liệu dự án có đang triển khai các tính năng mới hay có hoạt động đáng chú ý nào không. Trả lời được các câu hỏi này sẽ giúp bạn đánh giá xem dự án có  dự án đang phát triển tốt hay không.

Ngược lại, nếu các chỉ số giảm, bạn cần tìm hiểu lý do. Có thể là do tình hình chung của thị trường (BTC giảm, trend lỗi thời, kinh tế vĩ mô xấu,..). Tuy nhiên, cũng có thể là do vấn đề nội bộ trong dự án như khó khăn trong việc duy trì cộng đồng, hoặc vấn đề kỹ thuật chưa được giải quyết, thậm chí là dự án đã âm thầm ngừng hoạt động.

Nếu bạn có kiến thức chuyên sâu hơn về Onchain thì có thể dùng Nansen để xem được những động thái On-chain như:

• Tra cứu lịch sử giao dịch, kiểm tra top holder (ai nắm nhiều token nhất?), và phân tích luồng tiền (token luân chuyển từ ví nào đến ví nào).
• Xem động thái nạp/rút token của đội ngũ, quỹ, hoặc các ví lớn. Nếu xuất hiện nhiều ví nhỏ lạ đột ngột chuyển token cho nhau, dự án có thể đang che giấu một số giao dịch.
• Nhận diện những hành vi bất thường như Khối lượng token lớn chuyển lên sàn DEX/CEX đột ngột, Top holder chiếm tỉ trọng token quá cao, Giao dịch tăng đột biến trong thời gian ngắn mà không có lý do rõ ràng,…

Từ đó kiểm chứng xem lời nói của dự án có đi đôi với hành động không. 

• Họ nói buyback (mua lại) token nhưng có thực hiện không? Nếu có, lượng token đó có chính xác như những gì được công bố không?
• Team có đang âm thầm bán “chui” không? 
• Quỹ đầu tư đã được mở khóa bao nhiêu %?
• …

Ví dụ: Trước khi Mantra dính đến nghi vấn úp bô công đồng, dữ liệu on-chain từ 7/4 đến trước khi giá token OM sập cho thấy 17 ví đã chuyển 43,6 triệu token OM (chiếm 4,5% cung lưu hành và tương đương 227 triệu USD lúc đó) lên các sàn CEX. Trong đó, có 2 ví liên quan đến Laser Digital – quỹ đầu tư của Mantra trong vòng Strategic.

Ngoài ra dự án này còn dính nhiều lùm xùm khác về tokenomic như:

• Nghi vấn thao túng giá: Trước khi vụ sập xảy ra, token OM từng tăng vọt gấp 3 lần trong tháng 1-2/2025, vượt xa giá trị thực giữa lúc thị trường chao đảo. Cộng đồng nghi ngờ đây là chiêu bơm giá của dự án và Market Maker, chuẩn bị cho đợt xả hàng vào tháng 4. Tuy nhiên đây vẫn là tin đồn và chưa có bằng chứng xác thực.   
• Lùm xùm Airdrop: Vào tháng 3/2025, Mantra vướng tranh cãi khi liên tục thay đổi lịch mở khóa Airdrop từ 20% tại TGE, sang 0,3% mỗi ngày sau TGE, rồi cuối cùng là 10% trong tháng 3 và vesting đến 2027. Cộng đồng cho rằng đây là cách đội ngũ trì hoãn để che giấu kế hoạch bán tháo.
• Lo ngại về cung vô hạn: Khi triển khai Mantra Chain vào tháng 2/2024, dự án đã thay đổi tokenomics, chuyển từ mô hình tổng cung giới hạn 888.888.888 token sang nguồn cung không giới hạn in thêm 100% token mới, nâng tổng cung lên 1.777.777.777. Lý do được đưa ra là để tăng tính linh hoạt trong việc phân bổ token, nhằm thu hút các dự án RWA.

Lưu ý: 

• Vì mọi dữ liệu đều được ghi lại trực tiếp trên Blockchain, nên đây là nguồn thông tin minh bạch và rất khó để làm giả. Tuy nhiên, cũng không ít trường hợp các dự án cố tình thao túng on-chain bằng nhiều cách như chia nhỏ các ví để che giấu dấu vết, khiến việc theo dõi trở nên khó khăn. Yếu tố này đòi hỏi bạn cần có kinh nghiệm on-chain để nhận diện rõ hơn.

Nếu bạn là người mới và muốn sử dụng công cụ này, thì có thể tham khảo bài viết: Hướng dẫn sử dụng công cụ on-chain Nansen cho người mới.

3. Kết luận

Các tiêu chí trên được xem là những bước tổng quan giúp bạn xác định liệu một dự án có dấu hiệu scam/rug pull hay không. Bạn cần phân tích và kết hợp đầy đủ cả 4 yếu tố này, không được xem nhẹ bất kỳ tiêu chí nào, để có cái nhìn toàn diện và chính xác nhất. Hãy tổng hợp kết quả của từng yếu tố rồi mới đưa ra quyết định đầu tư nhé!